دانلود کتاب Odakle su došli preci Crnogoraca: Onomastička istraživanja

U nauci je već široko prihvaćeno stanovište da se migracije južnoslovenskih plemena nijesu dešavale u jedan mah. Uz ovo ide i utemeljena pretpostavka da se te migracije nijesu odvijale “pravolinijski”. Sve je izvjesnija i mogućnost da dolazak Slovena na balkansko poluostrvo nije tekao iz jednog smjera. Izgleda da će u tom smislu slavisti i istoričari morati ozbiljno da preispitaju činjenice koje su izbile na svjetlo dana nakon opsežnih istraživanja slovenskih naziva u sjevernoj Evropi, na prostoru oko rijeke Labe, kao i između Labe i Odre, prema kome su se nakon upada Gota u prvom vijeku nove ere “pomjerila” neka slovenska plemena, poput Veleta (Ljutića) i Obodrita (Bodrića).U svjetlu brojnosti slovenskih naziva na pomenutom prostoru čime se bavio njemački slavista Rajnhold Trautman, izuzetno je važno da se bliže pozabavimo teorijom našeg istoričara i slaviste dr Radoslava Rotkovića – po kojoj su polapski Sloveni Veleti sa dijelom Obodrita migrirali prema rimskoj provinciji Prevalis u drugoj polovini 6. vijeka nove ere.Rotković se ovom problematikom bavio u više radova, počevši od knjige “Odakle su došli preci Crnogoraca” sredinom devedesetih.Opisujući genezu ove teorije, Rotković pominje srpskog istoričara Relju Novakovića koji je svojevremeno u knjizi “Odakle su Srbi došli na Balkansko poluostrvo” objavio i mapu na kojoj su uporedno dati slovenski toponimi i hidronimi u Polablju i Crnoj Gori.Prethodno je jedan Novakovićev saradnik pokušao da u crnogorskim Istorijskim zapisima objavi tekst na tu temu, ali taj tekst, kako Rotković ukazuje, “ne samo da nije štampan već je vođena istraga ko je sve vidio taj rukopis, da ne bi nekoga inspirisao da se sam time pozabavi”.Novaković u svojoj knjizi nije komentarisao ove nazive ali je u legendi jasno rekao da je riječ o “dijelu toponima i hidronima u Polablju” a da se u zagradama nalaze “nazivi u današnjoj Crnoj Gori i bližoj okolini” (“Odakle su došli preci Crnogoraca”, 2000, str. 7-9).Cijela priča o sličnosti toponima i hidronima na prostoru Polablja i Crne Gore, bila je moguća zahvaljujući ogromnom trudu češke naučnice Hane Skalove, koja je nastavljač uzorne slavističke tradicije koju su začeli njeni zemljaci. Skalova je sakupila i na 32 mape izložila preko deset hiljada slovenskih toponima u Polablju i Pomorju, odnosno u područjima na sjeveru Evrope gdje su vjekovima živjela slovenska plemena Veleti i Obodriti, a koja su germanizovana tokom 12. i 13. vijeka. Na tom prostoru danas se nalaze njemački gradovi Magdeburg, Brandenburg i drugi.Istraživanje Hane Skalove osobito je značajno zbog okolnosti što u vezi starih Slovena postoji “arheološka praznina” – njihov način sahranjivanja bio je izuzetno nepogodan da bi grobnice opstale do današnjeg doba i poslužile kao pouzdan trag arheolozima u rekonstruisanju načina života, pravaca migriranja i sl.Ali, s druge strane, izgleda da su se Sloveni prilikom migriranja isticali u temeljitom prenošenju toponima i hidronima iz starog kraja na nova područja. Upravo je to osnova na kojoj se još od Šafarika grade teorije o slovenskoj prapostojbini i migracijama. U tom smislu jasno je da sve počiva na što obuhvatnijim i preciznijim popisima slovenskih naziva koji omogućavaju etimološke analize i uočavanje sličnosti imena mjesta i rijeka na udaljenim područjima – kao što je to slučaj sa Polabljem i Pomorjem na sjeveru Evrope i područjem Crne Gore, gdje sve iskri od podudarnosti.Tako u polapsko-pomorskom arealu svoje toponomastičke pandane imaju nazivi Podgorica, Cuce, Plavnica, Pomorje, Zeta, Gradac, Komarno, Papratno, Ceklin, Cetinje, Rovca, zatim nazivi za Moračane, Bjelice, Bajice, Rudine, Riječani, Lješani, Brda, Trebješani i itd.Rotković ističe da obilje onomastičkih paralela (860) jasno ukazuje na prenošenje putem seobe – jer, kako drugačije objasniti tolike podudarnosti na tako velikom rastojanju, posebno ako se uzme u obzir da su reljefi Crne Gore i Polablja veoma različiti i da ispitivani areali ne spadaju ni u isto botaničko područje.Pored toga, Rotković je skrenuo pažnju na još jednu pojavu. Već na mapi toponima i hidronima u Polablju sa nazivima u današnjoj Crnoj Gori i bližoj okolini, Relja Novaković je 1977. dao dvostruko zanimljiv materijal. Jer, ne samo da su brojni toponimi bili istovjetni već su mnogi bili – jednako raspoređeni!