دانلود کتاب Insurekcja kościuszkowska

„Rok 1794 jest epoką w dziejach Polski, która do najchlubniejszych epok dziejów świata należy... Naród od wieków wolny i waleczny gdy najezdniczą silą przez zmowę trzech sąsiedzkich potencji widział się być przeznaczonym na więzy i zupełną zagładę z karty politycznej, chciał najmniej ginąć jak na wolnego przystoi, chciał w obronie szczątków i kraju, i swobód swoich z orężem w ręku na mogiłach swych nieprzyjaciół polec, albo się obronić” .
Tak wspomina rok ów Józef Wybicki, pisząc swoje wspomnienia ćwierć wieku później. A przecież tenże sam Wybicki, zrezygnowany i zrozpaczony po drugim rozbiorze, zwierzał się swej żonie, że „nie do nas już politykować” i uważał, że należy troszczyć się raczej o rodzinę, mienie i o przetrwanie tych ciężkich czasów.
Rok insurekcji był wielką próbą i głębokim przeżyciem dla całego narodu, niezależnie od przynależności stanowej czy pokoleniowej. Ostatnie trzydzie­stolecie Rzeczpospolitej, związane z panowaniem Stanisława Augusta Po­niatowskiego, kończył akt trzeciego rozbioru i likwidacji państwa polskiego. Akt to niezwykły w ówczesnej Europie, nawykłej przecież do „odwracania przymierzy” oraz „terytorialnych rekompensat” , bowiem jego obiektem było społeczeństwo i państwo wykazujące wolę naprawy. Właśnie w tym końcowym trzydziestoleciu widoczne były wysiłki dokonywane przez jednostki i grupy, a przedsiębrane w różnych dziedzinach życia politycznego, społecznego i kulluralnego z celem „nowego świata polskiego tworzenia” .
W pierwszej połowie X V III wieku uformował się w tej części Europy nowy układ sil, w którym dominowała subtelna równowaga trzech państw absolutnych: Rosji, Prus i Austrii. W tym „koncercie mocarstw” nie mogła się znaleźć Rzeczpospolita jako państwo silne i dobrze rządzone. W okresie bo­ wiem, gdy system ten powstawał, Polska była słaba politycznie i militarnie, jej rządy — nieudolne i zależne od obcych a jej ranga międzynarodowa — żadna. Kiedy więc w epoce Oświecenia Rzeczpospolita usiłowała się pod­nieść z politycznego, ekonomicznego i kulturalnego marazmu, natrafiło to na
sprzeciw trzech wymienionych państw, niespokojnych o wypracowany przez nie modus vivendi.